Hij staat nummer 10 in de top tien meest geteelde vollegrondsgroenten in Nederland: de prei. Bij Frank en Mieke Hoogeboom komt de groente niet zoals gebruikelijk van zandgrond maar van de West-Friese zeeklei. ‘Dat zorgt voor meer smaak, en dat hoor je van de klanten terug.’
Tekst Annemiek Huijerman
In Nederland wordt vooral in Limburg en Brabant prei geteeld, maar ook in Groningen. In België is West-Vlaanderen een belangrijke leverancier. Ook in Noord-Holland wordt prei verbouwd, om precies te zijn in de polder van Warmenhuizen, tussen Alkmaar en Schagen. Hier gebeurt dat op kleine schaal, vertelt Frank Hoogeboom, eigenaar van een klein agrarisch bedrijf waar witte en rodekool wordt verbouwd.
Iets gezelligs naast de kool
Hoogeboom: ‘Maar ja, kool is een zware teelt, niet echt een vrouwenproduct. Toen Mieke, zij is ook gymlerares, in het bedrijf kwam, bedachten we de moestuin. We wilden iets gezelligs en overzichtelijks naast de kool.’ Die moestuin kwam er in het voorjaar van 2020. Spinazie, andijvie, broccoli, sperziebonen, bloemkool, en prei natuurlijk, zijn nog maar een kleine greep uit de vele, seizoensgebonden, groenten die het echtpaar op de 3000 m2 grote moestuin teelt. ‘De opbrengst verkopen we rechtstreeks aan de consument in de groentekar die aan de weg staat. Want dat was ook een reden om de moestuin te beginnen: het contact met de klant.’
Prei met veel wit
Het ras dat Frank Hoogeboom (33) teelt, heet Curling en valt onder de herfstprei. ‘We kozen voor dit ras vanwege de smaak, maar ook omdat we hiermee meerdere beplantingen kunnen doen. We planten tussen juni en augustus. Daarna kunnen we vanaf eind augustus tot aan maart oogsten.’ In de moestuin gebeurt alles met de hand. ‘Als de prei gaat groeien, schuiven we de aarde aan zodat er een ophoging ontstaat en het grootste gedeelte van de prei onder de grond en dus wit blijft. Consumenten geven de voorkeur aan veel wit.’
Had hij al gezegd dat alle teelt biologisch is? ‘Wij gebruiken geen kunstmest maar organische bemesting. Bestrijdingsmiddelen spuiten wij niet, hooguit een keer biologische bestrijding.’ Daarbij is prei ook nog eens goed voor de bodem, weet Hoogeboom. ‘Groente als prei, die lang staat en diep wortelt, geeft zuurstof aan de bodem. Dat is goed voor de grond. Telen is geven en nemen.’
Vol vitamines en mineralen
Even wat cijfers en feitjes tussendoor. In de top tien van vollegrondsgroenten van 2017 staat dat in Nederland prei werd verbouwd op 2.270 ha (1 ha = 10.000 m2). Daarmee bungelde de groente nog net op de onderste plaats. In datzelfde lijstje staat op eenzame hoogte de ui op nummer 1, met 35.000 ha de meest verbouwde groente in Nederland. In 2020 werd prei geteeld op 2.542 ha. Dat leverde in totaal 92,4 miljoen kilo prei op (bron cijfers: CBS).
Net als andere groenten bevat prei veel vezels en voedingsstoffen en weinig calorieën. Vooral in het donkergroene gedeelte zit een batterij aan vitamines (o.a. caroteen, B, C, D) en mineralen als calcium, fosfor, ijzer, kalium en magnesium (bron: Voedingscentrum).
Eerlijke prijs
Inmiddels hebben de Hoogebooms 4000 preien van het land gehaald. Allemaal met de hand geoogst en op biologische wijze geteeld… wat moet dat wel niet kosten?! Hoogeboom: ‘Alles is nu nog een beetje nieuw voor ons. Voor de prijs kijken we naar wat de supermarkt vraagt voor gewone prei en biologische prei. Daartussen middelen wij, zodat de klant goedkoper uit is en wij een eerlijke prijs krijgen.’
Zelf eet de familie prei vooral als bestanddeel in gerechten als nasi of macaroni. Smaken doet de prei in ieder geval goed. Hoogeboom: ‘Prei wordt meestal op zandgrond geteeld. Maar wij zitten hier op zeeklei. Wij denken dat deze bodem voor een prei met meer smaak zorgt. Dat horen we ook terug van de klanten. En daar doen we het voor!’
Nero, de preivreter
Hij at zich ongans aan prei, zo gaat het verhaal over Nero. De Romeinse keizer (hij regeerde van 54 tot 68 na Christus) deed dat omdat de Romeinen dachten dat door prei eten je stem verbeterde. Het leverde hem de bijnaam Porrophagus, preivreter, op. Als zanger is Nero nooit beroemd geworden, wel berucht, vanwege zijn vervolgingen van christenen.
Vóór de Romeinen was prei al bekend bij de Sumeriërs in Mesopotamië, ongeveer waar nu Irak ligt. Hun koning Ur-Amman liet rond 2100 v.Chr. prei telen in zijn tuinen. Ook de Egyptenaren en de Grieken aten prei. Uiteindelijk verspreidde de groente zich over heel Europa, tot aan de Britse eilanden toe. Daar, in het jaar 640, gebruikte Cadwallader, een koning in Wales, de prei als herkenningsteken voor zijn troepen. Nog altijd is de prei het nationale embleem van Wales.
Zomer-, herfst en winterprei
De groente is lid van het geslacht Allium porrum en van de familie Amaryllidaceae. Tot deze familie behoren ook ui, knoflook, sjalot en bieslook. Je hebt verschillende soorten prei die worden onderverdeeld in zomer-, herfst- en winterrassen. Zomerprei wordt geoogst van april tot juli. Herfst- en winterprei komt in de periode augustus tot maart van het veld. Winterprei is dikker en steviger met grijsgroen tot blauwgroen blad, en is langer houdbaar dan de dunnere zomerprei met geelgroen blad. Prei is, door gebruik te maken van verschillende rassen, het hele jaar door verkrijgbaar. Doordat prei in de volle grond wordt geteeld en meestal uit Nederland zelf komt is de klimaatbelasting laag.