Ooit, in een land hier ver vandaan, leefde eens een familie met de naam Phaseolus. De familie bestond uit veel verschillende types die verspreid leefden in Midden- en Zuid-Amerika. Toen voortvarende kooplieden van de West-Indische Compagnie (1621-1792) Mexico aandeden, op zoek naar proviand en handelswaar, kwamen ze in aanraking met een aantal leden van Phaseolus. Ze wilden deze familie graag kennis laten maken met Nederland en namen ze aan boord voor een lange overtocht. Bij aankomst in Nederland werd haltgehouden bij voormalig eiland Wieringen in de Kop van Noord-Holland. Wieringen was een overslaghaven voor de grote vaart en overzeese handelswaar kwam hier aan land om te worden doorverkocht.
De reislustige Mexicanen werden van boord gebracht en direct bij de eerste ontmoeting door eilandbewoners in het hart gesloten. De Wieringers lieten ze kennis maken met de zand- en kleigrond en frisse zeelucht. Dat de familie erg gecharmeerd was van het eiland, blijkt wel uit het feit dat ze zich binnen enkele jaren aangepast hadden aan de nieuwe omstandigheden en over Wieringen waren uitgewaaierd. Eilanders en de Mexicaanse familie leefden lange tijd vredig naast en met elkaar.
Maar zoals het zo vaak gaat, tijden veranderen en de toekomst voor familie Phaseolus op Wieringen kwam er somber uit te zien. Hun aantal en populariteit nam af. De Wieringers hadden hun blik gericht op nieuwaangekomen familieleden uit het westen. ‘Nieuw’ wordt vaak verward met ‘beter’, en uiteindelijk was er geen redden meer aan. De oorspronkelijke Phaseolusjes raakten in de vergetelheid, tot er niet één meer op het eiland voorkwam. Ze waren verdrongen door nieuwelingen. De bruine bonen.
Honger maakt rauwe bonen zoet
Want Phaseolus is de Latijnse benaming voor een geslacht van planten uit de vlinderbloemenfamilie die eetbare zaden voortbrengt. Bij ons bekend als ‘bonen’. De oorspronkelijk uit Midden- en Zuid-Amerika afkomstige bonen werden in gedroogde vorm gewild proviand voor de zeevaart. Mits bewaard op een droge, koele, donkere en goed geventileerde plaats, kon de boon wel een jaar worden opgeslagen. De eerste bonensoort die de West-Indische Compagnie van overzee meenam, was oranje-wit van kleur en werd met veel enthousiasme verbouwd op de akkers van het voormalige eiland Wieringen. De alom gebruikte benaming werd ‘Wieringer boon’. Toen de boeren eeuwen later stopten met het verbouwen van het oranje-witte boontje doordat de geïmporteerde bruine boon aan populariteit won, was er uiteindelijk in heel Nederland geen Wieringer boontje meer te bekennen. De bontgekleurde boon raakte in de vergetelheid.
We zouden nooit van het bestaan van de Wieringer boon geweten hebben, als Ruurd Walrecht, oprichter van Stichting de Oerakker, zich in 1995 niet had ingezet om zaden en informatie te verzamelen van oud-Hollandse gewassen. Het doel van de Stichting was om historische land- en tuinbouwgewassen als levend cultureel erfgoed te behouden. Met de komst van internet stuitte Ruurd op een online zadenlijst in Amerika, waar hij tot zijn verbazing zaden kon bestellen van de Wieringer boon, in het Engels the Wirringer. Enig speurwerk leverde het verhaal op van een tweede trans-Atlantische reis van de droogbonen. Want kort na WO II emigreerde een Noord-Hollandse familie naar de Verenigde Staten, met medeneming van een voorraad zaden van thuis. In het nieuwe land werden de zaadjes geplant, waaronder enkele van de Wieringer boon. Daar begon het boontje aan een nieuw avontuur en gedijde goed tussen de Nederlandse emigranten en hun nazaten. Ruurd bestelde een zakje zaad van “the Wirringer” en voilà, de boon was weer terug in Nederland. De 200 zaden uit het zakje werden verdeeld onder geïnteresseerden en langzaam maar zeker is de reislustige boon aan een tweede opmars bezig in ons land.
In Lutjewinkel zijn ze in de bonen
Een van de telers die vol enthousiasme de Wieringer boon teelt is familiebedrijf Smak Peulvruchten in Lutjewinkel. De nieuwe bonenoogst is van de ruiters gehaald en gedroogd, dus er zijn volop bonen verkrijgbaar in het winkeltje op het erf van Smak. Je kijkt je ogen uit als je ziet hoeveel soorten er te koop zijn. Citroenbonen, schokkers, kievitsbonen, witte en bruine bonen, om maar wat te noemen. Kom eens langs om een wintervoorraad in te slaan. Je kunt er zoveel lekkers mee maken. Hou er rekening mee dat je gedroogde bonen een nachtje in water moet laten weken en dan 1.5 uur koken om ze zacht en gaar te laten worden. We kregen van mevrouw Smak een recept met Wieringer bonen mee, wat we graag met je delen:
Mediterrane bonenschotel
Ingrediënten:
- 400 gr. geweekte bonen
- 1 stuk chorizoworst of salami
- 100 gr. hamblokjes
- 1 ui, gesnipperd
- 1 teentje knoflook, fijn gesneden
- 1 groene paprika in stukjes
- ca. 400 - 500 gr. gezeefde tomaten
- 1 el. gedroogde oregano
- 1 laurierblaadje
Fruit de ui en knoflook in wat olie en voeg daarna de paprika toe. Even mee laten bakken en dan de geweekte bonen inclusief een scheutje weekwater, de gezeefde tomaten, oregano en laurierblad toevoegen. Dit 1.5 uur op laag vuur laten pruttelen. De laatste paar minuten de ham en chorizo toevoegen en klaar is Kees. Lekker met een stukje breekbrood uit de oven.
