De oorsprong van de naam Groningen is in nevelen gehuld. Er doet een verhaal de ronde dat het afkomstig is van een mythisch figuur genaamd Gruno, die aan de rivier de Hunze zijn kasteel Grunoburg gebouwd zou hebben. Bewijs voor het bestaan van Gruno en zijn stulpje is nooit gevonden. De naam zou ook een samentrekking zijn van de woorden cruon (groen) en inge (open veld). Of een verbastering van het oud-Germaanse woord garuns, wat markt betekent. Weer een andere theorie spreekt over een vernoeming naar een watertje met de naam Gronesbeke. Kortom, de historici zijn het niet met elkaar eens. Maar wat maakt het uit? Ook wel spannend als dingen een mysterie blijven. Vermoeiende eigenschap van de mensensoort om altijd alles maar te willen verklaren en te achterhalen.
Gronings graan
Waar staat Groningen heden ten dage voor? Vraag het een willekeurige Nederlander en velen komen niet verder dan wat feitjes over de stad Groningen, zoals de Martinitoren en de vele studenten. Woorden als gas en aardbeving weet iedereen ook wel aan de provincie te koppelen. Als ze wat dieper graven misschien Waddeneiland Rottumeroog, Nationaal Park Lauwersmeer en zeehondenopvang Pieterburen. Maar er is zoveel meer te vertellen en te weten over Groningen. Zo hebben we dit jaar veelvuldig gehoord over Oekraïne als graanschuur van Europa. Maar wist je dat Groningen jarenlang de graanschuur van Nederland is genoemd? In de 19e eeuw kwam men erachter dat het vruchtbare ingepolderde land van Noordoost-Groningen bij uitstek geschikt was voor het verbouwen van graan. Kleine keuterboertjes maakten plaats voor steeds grotere akkerbouwbedrijven. De landeigenaren noemden zich herenboeren en met hun groeiende rijkdom bouwden ze statige landhuizen en rijkversierde boerderijvilla's. Hun arbeiders en knechten konden nauwelijks rondkomen van de paar schamele centen die ze betaald kregen en leefden in grote armoede. De kloof tussen rijk en arm was een voedingsbodem voor het communisme in de regio Oldamt. Met de import van goedkoper graan uit het buitenland is het belang van Groningen als graanleverancier afgenomen. In het licht van de recente ontwikkelingen in Oekraïne gaan er stemmen op om de graanproductie in dit vruchtbare stukje Nederland weer op te voeren. In Nederland is 34% van de akkerbouwgrond bestemd voor het verbouwen van graan en dit is qua oppervlakte het meest voorkomende akkerbouwgewas. In de Groningse gemeente Bedum wordt zelfs op 93% van hun akkerbouwgrond graan verbouwd, waarmee de historie van Groningen als graanschuur nog doorklinkt.
Land van melk en honing
Naast graan is er volop zuivel afkomstig uit Groningen. Eén van de zuivelbereiders is Zandtster Boerenzuivel, zie link https://lokaalwijzer.nl/Stand/Details/471. Na in 2020 gestart te zijn met een yoghurtprojectje in eigen keuken, is er na verloop van tijd een heuse zuivelruimte gecreëerd op de boerderij. Er wordt van de melk van eigen koeien heerlijke zuivel gemaakt zoals rijstepap, karnemelk, karamelvla en kwark. Naast de stal staat een verkoophuisje waarin 7 dagen per week allerlei vla- en yoghurtsmaken te koop zijn. Rauwe melk kan getapt worden uit de tap op het erf. Je kunt je eigen fles meenemen of een fles aanschaffen op de boerderij. Leuk om te weten dat ze ook heerlijke advocaat maken en sinds kort ijs in diverse smaken. Wil je zeker weten dat jouw favoriete producten voorradig zijn, dan kun je via de webshop je bestelling doorgeven en afhalen op vrijdag of zaterdag. Geldt ook voor Black-Angus vleespakketten.
Met melk ben je niet alleen meer mans, maar is ook meer mogelijk. Je kunt er zelfs zeep van maken. Dan heb ik het niet over zeep van koeienmelk, maar van ezelinnenmelk. Al sinds de oudheid weten we dat deze melk hydraterend is, huidveroudering tegen gaat en een natuurlijke remedie vormt bij huidaandoeningen als eczeem, acne, rosacea en psoriasis. In Groningen staat de ezelboerderij El Greco van Michalis en Annemieke, zie link https://lokaalwijzer.nl/Stand/Details/657. Michalis groeide op in Griekenland met ezeltjes die hem 's morgens met hun gebalk lieten weten dat het tijd was om op te staan. Na veel omzwervingen is hij in Groningen terecht gekomen en maakt nu van ezelinnenmelk zeep en verzorgingsproducten. Probeer eens lichaamsolie met lavendel, lipbalsem met passievrucht of honingzeep. Alle crèmes en lotions zijn via de El Greco website te bestellen. Wil je de makers live ontmoeten, kom dan eens naar de streekproductenmarkt Nienoord op Landgoedboerderij Oosterheerdt in Leek, waar El Greco een graag geziene standhouder is. De markt is elke eerste zaterdag van de maand van 10.00 tot 16.00 uur.
Eten uit de muur
In de plaats Blijham staat kaasmakerij Oldamt https://lokaalwijzer.nl/Stand/Details/265. Sinds 1996 zijn Sjanita en Adrie de trotse makers van prijswinnende boerenkazen. Mensen rijden graag om voor een stuk echte Oldamster, herkenbaar aan de naam op de buitenkant van de kaas. Het assortiment in de boerderijwinkel behelst niet alleen kaas, maar ook eieren, appels en vlees. De moderne automaat op het erf van de boerderij zorgt ervoor dat je elke dag van de week van 9.00 tot 19.00 uur je punt kaas 'uit de muur’ kunt trekken. Een soort kaas-drive-in mét jong en oud, vóór jong en oud. Naast pesto-, tzatziki- en peperkaas, zijn er maar liefst 12 andere boerenkruidenkazen verkrijgbaar. De voeding van koeien is medebepalend voor de smaak van de kaas. Melk van koeien die grazen op Groningse kleigrond smaakt anders dan van koeien die in een veenweidegebied grazen. Moeilijk te geloven? Dan zit er maar één ding op: Kom naar Blijham en ervaar zelf de zachte smaak van Oldamster boerenkazen.
Nog een product uit de automaat is de Groningse eierbal. Deze snack bestaat sinds de jaren 50 en heeft het zelfs geschopt tot immaterieel cultureel erfgoed. Een eierbal is een uit de kluiten gewassen bitterbal met een ei in het midden. Te nuttigen als hapje bij de borrel in cafés of uit de muur te halen bij de automatiek. Er wordt aangenomen dat de eierbal z'n herkomst vindt in de Scottish Eggs, die in Groningen gestationeerde Engelse soldaten plachten te maken. Maar ook de Indonesische keuken wordt als inspiratiebron genoemd voor het in ragout en paneermeel gehulde ei. Waar het ook vandaan komt, de eierbal is helemaal ingeburgerd in Groningen. Er zijn allerlei recepten op internet te vinden voor het maken van de ballen. Wat uiteraard niet kan ontbreken is een ei. De beste biologische eierbaleieren haal je kakelvers in Plattelandswinkel Kippenkieft in Winschoten https://lokaalwijzer.nl/Stand/Details/284. De pluimveehouder heeft dierenwelzijn hoog in het vaandel. De scharrelkippen hebben voldoende binnen- en buitenruimte, kunnen zich terugtrekken in een legnest en krijgen meerdere keren per dag vers voer aangeboden. Als het tijd wordt om een tukkie te doen, gaan de dames op stok in de stal. Naast de eigen eitjes verkoopt de plattelandswinkel fruit, groente zuivel en vlees van collega-boeren uit de streek. Producten uit grootmoederstijd zoals bloedworst, poffert (soort Groningse broodcake) en grauwe erwten zijn ook bij Kippenkieft te vinden.
Smoakelk eten aalmoal!
Meer aanbieders van Groningse producten via deze link https://lokaalwijzer.nl/province/groningen