Als symbool voor liefde en passie is de rode roos natuurlijk hét cadeau om op 14 februari, Valentijnsdag, de liefde te vieren (en ook de rozenkweker blij te maken). Maar hoe werd de bloem symbool van de liefde? Heeft een handige middenstander dat bedacht? Of zit er meer achter?
‘Op rode rozen vallen tranen, ze zeggen jou dat ik moet gaan’, snikt Frans Bauer in zijn smartlap uit 1996. Heeft de zanger het over tranen van verdriet, op Valentijnsdag worden hopelijk alleen tranen van blijdschap vergoten. Tenminste, als je het geluk hebt een boeket van deze bloemen van je geliefde (of van een geheime of nog onbekende liefde) te krijgen. Ach, de roos, ze is en blijft de koningin der bloemen.
Verliefde nachtegaal
Over hoe ze het symbool voor de ware liefde werd doen meerdere verhalen de ronde. Zo is er een oude Perzisch mythe, waarin een nachtegaal verliefd wordt op een witte roos. Als de vogel hoort dat Allah de roos ‘bloem der bloemen’ noemt, vliegt hij op de roos af om haar te omhelzen. Daarbij prikt hij zich aan de doornen. Uit de bloeddruppels van de nachtegaal groeien rode rozen.
De Griekse mythologie vertelt het tragische verhaal van Aphrodite. De godin van de liefde is hartstochtelijk verliefd op Adonis. Tijdens de jacht raakt Adonis dodelijk gewond. Aphrodite probeert hem te redden, maar verwondt zich daarbij aan de doornen van een witte-rozenstruik. Haar bloed kleurt de rozen rood. Zo, gaat de mythe, werd de rode roos het symbool van (eeuwige) liefde. Ook rozen in andere kleuren hebben betekenis. Roze staat bijvoorbeeld voor dankbaarheid, wit voor puurheid, oranje voor verlangen, geel voor verbondenheid. 
Bedolven onder rozenblaadjes
Zeker is dat rozen, in wat voor kleur dan ook, al heel lang bestaan. Er zijn fossiele resten bekend van 30 miljoen jaar geleden. Ook werd de bloem aangetroffen in graven van Egyptische farao’s. In het oude China had je enorme rozenvelden, en in de keizerlijke bibliotheek aldaar stonden honderden werken over de rozenteelt. Al in 300 v.C. beoefenden de Chinezen het kruisen van de bloem. Wat later, in Rome, ontstond een ware rozencultus. Daar sloeg keizer Nero voor zijn partijtjes zoveel rozen in dat alle gasten konden worden bedolven onder rozenblaadjes.
Dat laatste vonden middeleeuwers in noordelijker streken maar heidense verkwisting. Toch werd ook onder hen de rode roos (weer) geliefd. Misschien ook omdat iemand een verband legde tussen de vijf kroonbladeren van de rode roos en de vijf wonden van Christus.
Duizenden soorten
Halverwege de zestiende eeuw meldt arts en plantkundige Rembert Dodoens in zijn boek over bloemen en planten tien rozensoorten: vijf wilde en vijf gekweekte. Andere plantkundigen volgen met tientallen nieuwe varianten. Achttiende-eeuwse catalogi van kwekers laten onafzienbare lijsten met soorten zien. Een Franse kweker in 1829 heeft het over wel 2526 verschillende rozen.
Inmiddels zijn er zoveel varianten gekweekt en is er zoveel gekruist dat het moeilijk is om de bloemen nog duidelijk in te delen in soorten. Oorspronkelijk gedijden rozen alleen in gematigde streken op het noordelijk halfrond. Maar dankzij veredeling doen ze het ook goed in warmere gebieden. Je vindt rozen tegenwoordig overal ter wereld.
De roos in cijfers
In de twee weken voorafgaand aan Valentijnsdag worden 150 miljoen rozen verhandeld via Royal FloraHolland, blijkt uit cijfers uit 2018. Daarvan komen er 28 miljoen, ruim één op de zes rozen, van Nederlandse kwekers. De omzet rond Valentijnsdag bedraagt 60 miljoen euro, waarvan 21 miljoen euro van Nederlandse kwekers. Over een heel jaar verhandelt de veiling 3,3 miljard rozen. (Bron: bpniews.nl)
Leiden is de meest romantische gemeente. Tenminste, volgens een onderzoek door online bloemist Debloemist.nl in 2017. Het bedrijf bekeek in hun database 100.000 bestellingen van rozen voor Valentijnsdag, in verhouding tot het inwonertal per gemeente met meer dan 45.000 inwoners. Daarbij kwamen de Leidenaren naar voren als de gemeente die de meeste bestellingen met rozen had geplaatst. Middelburgers bungelden onder aan de lijst.
Verder besteedden de inwoners van Hoogeveen gemiddeld € 161,12 aan rozen. De Noordoostpolderbewoner bestelde het zuinigst, gemiddeld ter waarde van € 27,59.
Ook opmerkelijk in het onderzoek: de vele bestellingen voor het buitenland. In totaal stuurden 840 Nederlanders rozen aan verre geliefden. De meeste gingen naar de VS, met 206 bestellingen, gevolgd door Groot-Brittannië (147) en Duitsland (119). Meest opvallend: de vaas met één enkele rode roos die naar de Maagdeneilanden werd verstuurd.
Wist u dat:
- er tussen de 3000 en 4000 rozensoorten zijn?
- botanische rozen een andere naam is voor de wilde, oorspronkelijke rozen?
- de egelantier een rozensoort is?
- er ook eetbare rozen in Nederland worden gekweekt?
- de rode roos in een gebalde vuist het symbool is van 1 mei, Dag van de Arbeid?