Als je aan een toerist vraagt wat hem het eerste te binnen schiet als hij aan Nederland denkt, dan krijg je al snel het geijkte rijtje ‘molens, kaas en tulpen’. Maar waarom zijn deze dingen zo kenmerkend voor ons lage landje?
Molens worden sinds de 13e eeuw in Nederland gebouwd, toen nog uitsluitend voor het malen van meel. Tijdens de 15e eeuw doken poldermolens op in het landschap. Deze windreuzen werden ingezet voor het afvoeren van water bij de aanleg van polders en zijn ook nu nog veelvuldig te zien in met name de lagergelegen delen van ons land. Nederland kent het grootste aantal polders ter wereld.
Kaasmaken doen we in ons land volgens archeologen al vanaf honderden jaren voor de jaartelling, op kleinschalig wijze en voor eigen gebruik. Tijdens de Gouden Eeuw kwam de kaashandel in een stroomversnelling doordat Nederlandse boeren in staat waren beter houdbare kaas te maken. Hierdoor werd kaas een ideaal exportproduct en het buitenland maakte op grote schaal kennis met Nederlandse kaas.
Hoezo, tulpen uit Amsterdam?
Maar die tulpen dan? Waar kwamen die ineens vandaan? In het rijtje molen, kaas en tulpen zijn deze bloemen de ‘nieuwkomers’ in ons land. De wilde tulp komt oorspronkelijk uit Centraal-Azië, vermoedelijk uit de regio die we nu kennen als Kazachstan, wat in de 16e eeuw viel onder het Ottomaanse Rijk. Een Ottomaanse sultan was bijzonder gecharmeerd van de wilde tulp. Hij liet de bloem doorkweken totdat deze ruwweg de vorm kreeg die we nu nog kennen, namelijk die van een tulband (tulipa). De sultan liet de tulpen overal in zijn paleistuinen groeien en soms gaf hij een paar tulpenbollen cadeau aan belangrijke gasten. Via-via kwamen een aantal bollen in het bezit van de Vlaming Carolus Clusius die ze mee naar Nederland nam toen hij professor werd aan de universiteit van Leiden. Clusius had zich gespecialiseerd in plantkunde en legde een tuin aan bij de universiteit, de Hortus Botanicus. Hij ging naar hartenlust experimenteren met bollen die de prachtigste bloemen voortbrachten en werden gezien als een wonder der natuur. Hiermee trok hij de aandacht van mensen die handel zagen in de exotisch uitziende bloemen. Op een kwade nacht werd een groot deel van de bollen uit de tuin geroofd en doorverkocht aan boeren rondom Leiden. Er ontstond een levendige handel, want er werd grof geld betaald om in het bezit te komen van een tulpenbol. De prijzen werden steeds verder opgedreven. Het hebben van een tulp toen, staat in vergelijking met het rijden in een Ferrari nu. Je had het helemaal gemaakt als je in het bezit was van één of zelfs meerdere bollen. Rond 1637 kon een enkele bol wel duizenden guldens kosten, toentertijd het tienvoudige van een gemiddeld jaarsalaris. Er werd grof gespeculeerd in de tulpenhandel. Handelaren en kopers maakten elkaar gek en (ver)kochten feitelijk gebakken lucht.
Hij moest eens weten...
Botanicus Clusius heeft er echter geen enkel graantje van meegepikt. Hem was het te doen om het vermeerderen van bloembollen en bestuderen en tekenen van allerlei planten. We zouden hem tegenwoordig misschien een ‘nerd’ hebben genoemd. De beste man wordt ook verantwoordelijk gehouden voor het introduceren van o.a. aardappelen, tabak, tomaten en maïs in Nederland.
Uiteindelijk spatte de boel in februari 1637 als een zeepbel uit elkaar na een ruzie tussen handelaren over niet nagekomen contracten en onbetaalbaar geworden bollen. Prijzen van tulpenbollen kelderden en waren uiteindelijk nog maar een schijntje van de opgedreven prijs waard. Handelaren werden door burgers bespot en belachelijk gemaakt. De eerste economische crisis in de wereldgeschiedenis was een feit. Deze gebeurtenis kennen we nu als de Tulpenmanie.
In onze tijd is de tulp onlosmakelijk met Nederland verbonden door de grote hoeveelheid bollenvelden die ons land rijk is en het aantal tulpen dat wordt verkocht in binnen- en buitenland. Om even wat cijfers te noemen:
- Nederland produceert zo’n 4,3 miljard tulpenbollen per jaar
- Noord-Holland telt de meeste tulpentelers: 361. Dat zijn er ruim een derde minder dan in 2010. In Flevoland neemt het aantal telers juist toe.
- Vorig jaar besloegen de bollenvelden in Noord-Holland circa 8.000 hectare. In Flevoland 3.600 hectare en Zuid-Holland 1.860 hectare.
Ongelofelijk toch, hoe de hobby van één mens, Carolus Clusius, ook eeuwen later nog zo’n impact kan hebben op de geschiedenis en aanblik van een land. De beste man moest eens weten...
Tulpentips
Wil je meer weten over de geschiedenis van de tulp of zelf tulpen plukken, dan hebben we een aantal tips voor je.
Wist je dat...
- ... bij Avonturenparadijs Land van Fluwel de geschiedenis van de tulp inzichtelijk wordt gemaakt en je meer kunt leren over het verloop van de tulpenmanie? Leerzaam uitstapje tussen de bollenvelden, voor jong en oud.
Adres Belkmerweg 65 1753 GD, Sint-Maartensvlotbrug, Noord-Holland. - ... er tulpenbollenwodka bestaat? De in de bollenstreek gemaakte drank bevat per fles het destillaat van tenminste 350 Nederlandse tulpenbollen. De wodka heet Clusius Tulip Spirit Prestige en is wereldwijd de enige drank die uitsluitend gemaakt is van tulpenbollen. De drank kent een gelimiteerde oplage en is genummerd per fles. Verkrijgbaar via https://www.clusius.com/nl.
- ... in Anna Paulowna en Breezand van 19 t/m 23 april de Bloemendagen zijn? Tijdens dit evenement staat alles in het teken van bloemmozaïeken, versierde bruggen en straten en wandelen/fietsen/rijden langs bloeiende bollenvelden. Meer info via https://bloemendagen.nl/.
- er in Nederland diverse tulpenpluktuinen zijn? We zullen een aantal opnoemen:
- Tulpenpluktuin Marknesse (Noordoostpolder), adres klik op: https://lokaalwijzer.nl/Aanbieder/1028/tulpenpluktuin-bloemenshop
- Bloemetje Geluk Markelo (Twente), adres klik op: https://lokaalwijzer.nl/Aanbieder/543/bloemetje-geluk
- Hanneke’s pluktuin Biddinghuizen (Oostelijk Flevoland), adres klik op: https://lokaalwijzer.nl/Aanbieder/976/hannekes-pluktuin
- Plukken bij Piet Noordwijkerhout (Bollenstreek), adres klik op: https://lokaalwijzer.nl/Aanbieder/803/plukken-bij-piet
We wensen je een kleurrijk voorjaar en veel plezier van je bosje tulpen op tafel of in de tuin, het fietsen langs de bollenvelden of het rijden van een tulpenroute.